Ganesha
Alles over de Hindoeïstische godheid met het olifantenhoofd
Veel culturen kennen hun eigen religies of levensfilosofieën, en elk van die stromingen heeft weer zijn eigen goden of andere belangrijke figuren. We kennen allemaal wel de Boeddha, maar bijvoorbeeld ook de Griekse, Romeinse, Egyptische of Noordse goden.
Binnen het Hindoeïsme bestaan ook allerlei belangrijke figuren en godheden. Misschien zeggen namen als Tara (waar wij onze naam aan hebben ontleend), Kali of Shiva je wel iets, om maar wat voorbeelden te noemen. Zo is Ganesha (soms simpelweg Ganesh genoemd) er ook eentje. Hij is vaak makkelijk herkenbaar aan zijn olifantenhoofd met één kapotte slagtand, zijn vier handen en zijn ronde buik. Bij spirituele winkels of yogascholen zie je misschien wel eens bronzen beeldjes van Ganesha, maar wat symboliseert hij eigenlijk? Dat vertel ik je in dit artikel!
Het Hindoeïsme
Hindoeïsme is een zeer veelvoorkomende religie of geloofsovertuiging in grote delen van India. Veel termen die binnen het Hindoeïsme gebruikt worden, komen vanuit het Sanskriet (zo wordt de religie zelf bijvoorbeeld ook wel Sanātana Dharma genoemd). Er zijn meerdere verschillende stromingen binnen het Hindoeïsme, elk met hun eigen tradities en gebruiken. Ook is er niet één stichter van het Hindoeïsme aan te wijzen, omdat er zo veel verschillende varianten van bestaan en omdat deze grotendeels al ontstaan zijn in de ijzertijd. Daardoor is er niet meer te achterhalen wie nou waarmee begonnen is, of wanneer.
Wat in de meeste stromingen wel een rode draad is, is dat concepten als dharma en karma een grote rol spelen; concepten die zich bezighouden met je persoonlijke acties en daden, en de inpact die jouw daden hebben op de rest van de wereld. Van hieruit zijn allerlei leefregels ontstaan, waar men zich naar dient te gedragen en waardoor de maatschappij in balans blijft. Er zijn allerlei teksten en geschriften waarin deze leefregels, maar daarnaast bijvoorbeeld ook filosofische teksten en mythologische verhalen, gebundeld zijn.
Hoewel de meeste Hindoes in één oppermachtige God geloven, die de schepper is van het universum en die het hoogste kosmische bewustzijn heeft (of belichaamt), wordt er wel onderscheid gemaakt tussen meerdere verschillende godheden. Een term die je veel zult zien in zowel het Hindoeïsme als het Boeddhisme, is Deva. Elke god of bovennatuurlijk wezen is een Deva.
Sommige Hindoes geloven dat elke Deva een deelaspect belichaamt van de ene echte God. Anderen geloven in een soort drie-eenheid, bestaande uit Brahma (God als Schepper), Vishnoe (God als Onderhouder) en Shiva (God als Transformerende Entiteit). Bepaalde groepen geloven ook dat God soms wel een menselijk lichaam (een Avatar genoemd) kan aannemen en op aarde kan rondlopen, en dat hij soms zelfs kan reïncarneren. Kortom, de meningen over God zijn sterk verdeeld binnen het Hindoeïsme, en daarmee dus ook de rol die verschillende godheden vervullen. Voor de ene Hindoe zijn allerlei verschillende goden allemaal even belangrijk, terwijl de ander zal zeggen dat er maar één echte, oppermachtige God is.
Een aantal van de bekendste Deva’s binnen het Hindoeïsme, zijn Brahma, Krishna, Vishnu, Boeddha, Shiva, en natuurlijk Ganesha, maar er zijn er nog veel meer. Elk van deze goden belichaamt weer totaal verschillende eigenschappen.
Wie is Ganesha?
Er zijn verschillende verhalen die de geboorte van Ganesha omschrijven. Het verhaal dat ik hieronder vertel, is de bekendste.
Ganesha is de zoon van Shiva en Parvati, twee Deva’s die samen symbool staan voor de eenheid van alles. Het verhaal gaat dat Shiva soms onverwacht binnenkwam terwijl Parvati zich baadde, en daar was zij niet van gediend. Om meer privacy te krijgen, stelde zij een wachter aan die ervoor moest zorgen dat er tijdens haar bad niemand zomaar binnen kon komen. Helaas wist Shiva deze wachter te overmeesteren, waardoor hij toch opnieuw kon binnensluipen.
Parvati was hier natuurlijk niet blij mee en bedacht iets nieuws; uit een combinatie van zeepresten en wat van haar eigen huidcellen boetseerde zij een soort kleipoppetje, en met haar goddelijke krachten gaf zij dat poppetje leven. Zo ontstond haar ‘zoon’, die zij Ganesha noemde, en die nu de wacht voor haar zou houden. Ganesha was veel sterker dan de eerste wachter, en Shiva kon niet van hem winnen. Uit frustratie haalde Shiva meerdere andere goden bij elkaar en samen verzonnen ze een plan om Ganesha te onthoofden. Onthoud hierbij dat Shiva geen flauw idee was dat Ganesha eigenlijk zijn zoon was!
Toen Ganesha onthoofd werd, was Parvati zó boos op Shiva dat hieruit een enorme oorlog ontstond tussen verschillende goden. Shiva zag eindelijk in dat hij zijn eigen zoon had vermoord, maar dat was niet genoeg om de oorlog te doen staken. Dat gebeurde pas nadat de heilige bemiddelaar Narada erbij betrokken raakte. Toen de oorlog eindelijk voorbij was, vroeg Shiva zijn dienaren om hem het hoofd te brengen van het eerste levende wezen dat ze tegenkwamen. Dit hoofd zou op het hoofdloze lichaam van Ganesha gezet worden, waarna Ganesha opnieuw tot leven gebracht zou worden. Zoals je al raadt, werd het een olifantenkop.
Symboliek en kracht
Wat voor symboliek brengt Ganesha met zich mee? Waarom zou je bijvoorbeeld een beeldje van Ganesha in huis zetten, of zijn afbeelding bij je dragen? Wanneer kan je ervoor kiezen om Ganesha aan te roepen?
De bekendste en belangrijkste eigenschap van Ganesha is dat hij obstakels van je pad verwijdert. Daarmee maakt hij de weg makkelijker begaanbaar en zorgt hij er ook voor dat je helderder in kunt zien wat de toekomst jou zal brengen. Hiernaast is Ganesha bij uitstek de Deva die wordt aangeroepen bij een nieuw begin. Hij belichaamt de eerste impuls, de allereerste inspiratie om iets nieuws te gaan doen, nog voordat je de keuze daadwerkelijk hebt gemaakt.
Elke verandering in je leven, groot of klein, kan moeilijk zijn. Daar is Ganesha ook voor, om je tijdens deze omschakeling bij te staan. Hij zal ervoor zorgen dat de verandering soepel verloopt én succesvol uitpakt. Begin je bijvoorbeeld een nieuw bedrijf en wil je dat dit bedrijf succesvol wordt? Of ga je in een nieuw huis wonen waar je nog erg aan moet wennen? Begin je aan een nieuwe relatie, of beëindig je er juist eentje? Tijdens al dit soort veranderingen in je leven kan je Ganesha aanroepen om je daarbij te helpen.
Hiernaast is Ganesha ook de Deva van kennis en wijsheid, en met name van de taal. Ganesha helpt je om nieuwe dingen te leren, inspirerende inzichten te krijgen, creatieve plannen te maken, vragen te leren stellen, nieuwsgierig te zijn en bovenal open te staan voor nieuwe kennis. Hij kan je ook helpen bij het versterken van je communicatievaardigheden, op allerlei manieren. Hij is vooral verbonden met het schrift, maar ook bij spraak of algehele taalvaardigheid kan hij een hele goede helper zijn.
Tot slot is Ganesha de beschermheilige van de reis. Zoals ik eerder al noemde, haalt hij obstakels van je pad weg. Dat doet hij voornamelijk in figuurlijke zin, door mentale blokkades op te heffen, maar hij wordt ook vaak aangeroepen om in meer letterlijke zin obstakels weg te houden en mensen te beschermen. Als je op reis gaat en een talisman bij je wilt dragen voor bescherming en veiligheid, dan kan je kiezen voor een kleine talisman van Ganesha.
Hoe je omgaat met het aanroepen van de krachten van Ganesha is heel persoonlijk. Er bestaan natuurlijk allerlei officiële tradities binnen het Hindoeïsme, en je kan zeker eens kijken of één van deze tradities bij jou past. Je zou bijvoorbeeld een thuisaltaartje kunnen maken die je aan Ganesha wijdt, waar je dagelijks een offering aan brengt, maar zo’n uitgebreid ritueel past niet bij iedereen. Voor sommige mensen is het al genoeg om een kleine afbeelding van Ganesha bij zich te dragen of een klein beeldje in huis te zetten. Andere mensen bidden tot Ganesha, om hem op die manier te vragen om hen te helpen. Hoe jij het aanpakt is helemaal jouw keuze, maar het kan zeker leuk zijn om je sowieso wat meer te verdiepen in de achtergrond en de gebruiken van het Hindoeïsme als je daarin geïnteresseerd bent!
Tot slot
Uit het enorme pantheon van het Hindoeïsme kunnen we ontzettend veel leren, en wellicht schrijf ik in de toekomst nog wel over meer Deva’s en hun symboliek. Voor nu was dit een korte introductie tot het verhaal van Ganesha.
Heeft dit artikel nou je interesse gewekt en zou jij bijvoorbeeld een beeldje van Ganesha in huis willen halen? Enkele producten met de afbeelding van Ganesh (slechts een kleine greep uit onze volledige voorraad) vind je hier. Van bronzen beeldjes tot sieraden, van wensvlaggetjes tot wanddoeken, in onze fysieke winkel in Amersfoort heb je altijd de beste keuze. Kom vooral eens langs!
Echte bronzen beelden van Ganesha zijn vaak wel verkrijgbaar, maar deze staan niet op onze webshop omdat we meestal niet 2x dezelfde hebben. Ook hebben we regelmatig mooie betonnen tuinbeelden op voorraad, maar dit is ook momentsafhankelijk. Voor de actuele opties kan je dan het beste naar de winkel toekomen of even ons contactformulier invullen!
